Difference between revisions of "Sng-sò͘"

From Tâi-oân-pit
Jump to navigation Jump to search
No edit summary
 
(14 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 1: Line 1:
'''Sng-sò͘''' (Eng-gí: ''oxygen''), ia̍h sī kóng '''sàng-so͘h''', hû-hō '''O''', sī [[chiu-kî-piáu]] téng-bīn ê [[Tē-16-cho̍k goân-sò͘|16 Cho̍k]] hui-kim-sio̍k goân-sò͘. Sng-sò͘ sī bô-sek-tī, bô-chhàu-bī, bô-khì-bī ê khì-thé, tī oa̍h-mi̍h tang-tiong kài hong-hù. [[Tōng-bu̍t]] suh ji̍p sng-sò͘, choán chò [[jī-sng-hòa thòaⁿ-sò͘]]; nā [[si̍t-bu̍t]], sī lī-ēng jī-sng-hòa thòaⁿ-sò͘ chò in sin-thé thòaⁿ-sò͘ ê châi-liāu, pàng chhut sng-sò͘ ji̍p khong-khì lāi.  
{{Goân-sò͘
|hoan  = 8
|tiān  = 1s<sup>2</sup>2s<sup>2</sup>2p<sup>4</sup>
|hû    = O
|tāng = 15.999
|kim  = hui-kim-sio̍k
}}
 
'''Sng-sò͘''' (Eng-gí: ''oxygen''), ia̍h sī kóng '''sàng-so͘h''', hû-hō '''O''', sī [[chiu-kî-piáu]] téng-bīn ê [[Tē-16-cho̍k goân-sò͘|16 Cho̍k]] hui-kim-sio̍k goân-sò͘. Sng-sò͘ sī bô-sek-tī, bô-khì-bī, bô-chu-bī ê khì-thé, tī oa̍h-mi̍h tang-tiong kài hong-hù. [[Tōng-bu̍t]] suh ji̍p sng-sò͘, choán chò [[jī-sng-hòa thòaⁿ-sò͘]]; nā [[si̍t-bu̍t]], sī lī-ēng jī-sng-hòa thòaⁿ-sò͘ chò in sin-thé thòaⁿ-sò͘ ê châi-liāu, pàng chhut sng-sò͘ ji̍p khong-khì lāi.
 
Phó͘-thong ê chêng-hêng, sng-sò͘ ū nn̄g khoán [[siâng-sò͘-thé]] (''allotropy''), tō sī siang-goân-chú O<sub>2</sub> kap sam-goân-chú O<sub>3</sub> hêng.


== Le̍k-sú ==
== Le̍k-sú ==
Sng-sò͘ sī 1772 nî [[Sūi-tián]] hòa-ha̍k-ka [[Carl Wilhelm Scheele]] hoat-kiàn, sī i kā [[siau-sng ka-lí]], [[sng-hòa chúi-gîn]], kiam kî-tha bu̍t-chit ka-jia̍t liáu āu tit--tio̍h. Eng-lân ê hòa-ha̍k-ka [[Joseph Priestley]] tī 1774 nî to̍k-li̍p keng-kòe sng-hòa chúi-gîn ê jia̍t-hun-kái tit tio̍h sng-sò͘, chóng-sī kâng nî tiō hoat-piáu, pí Scheele khah chá saⁿ tang.
1772 nî [[Sūi-tián]] hòa-ha̍k-ka [[Carl Wilhelm Scheele]] hoat-kiàn sng-sò͘, sī i kā [[siau-sng ka-lí]], [[sng-hòa chúi-gîn]], kiam kî-tha bu̍t-chit ka-jia̍t liáu āu tit--tio̍h. Eng-lân ê hòa-ha̍k-ka [[Joseph Priestley]] un-ná tī 1774 nî keng-kòe sng-hòa chúi-gîn ê jia̍t-hun-kái to̍k-li̍p tit tio̍h sng-sò͘, i kâng nî hoat-piáu, khah chá Scheele saⁿ tang.
 
1775 nî chì 80 nî kan, Hoat-kok ê [[Antoine-Laurent Lavoisier]] ké-soeh chhut sng-sò͘ tī [[ho͘-khip]] kiam [[jiân-sio]] tang-tiong ê lō͘-iōng, thè-ōaⁿ liáu chá-chêng lâng sìn-táu khí-hóe tang-tiong ū pàng te̍k-sû bu̍t-chit ê [[phlogiston lí-lūn]]. I koh kì-lio̍k sng-sò͘ tiāⁿ kap pa̍t khoán bu̍t-chit sio-tàu pìⁿ sng ê hiān-siōng, chū-án-ne hō chò "sng-sò͘" (goân Hoat-gí: ''oxygène''), tō sī sán sng ê mi̍h.


1775 nî chì 80 nî kan, Hoat-kok ê [[Antoine-Laurent Lavoisier]] ké-soeh chhut sng-sò͘ tī ho͘-khip kiam jiân-sio tang-tiong ê lō͘-iōng, thè-ōaⁿ liáu chá-chêng lâng jīn-ûi khí-hóe ê sî ū te̍k-sû bu̍t-chit ē pàng--chhut-lâi ê [[phlogiston lí-lūn]]. I koh kì-su̍t sng-sò͘ tiāⁿ kap kî-tha bu̍t-chit sio-tàu pìⁿ sng ê hiān-siōng, só͘-tì, tō hō chò "sng-sò͘" (goân Hoat-gí: ''oxygène'', sán sng ê mi̍h).
== Chûn-chāi ==
Sng-sò͘ sī [[-kiû|Tē]] khak chiàm siōng chē ê goân-sò͘. Tī khong-khì tang-tiong chiàm 21 pha ê thé-chek, nā hái-chúi tang-tiong chiàu tāng-liōng sǹg sī 89 pha. Chio̍h-thâu lāi-bīn ū kim-sio̍k kiam hui-kim-sio̍k hêng-sek, kok-iūⁿ ê [[sng-hòa-bu̍t]] (''oxides'').


== Chham-chiàu ==
== Chham-chiàu ==
* [https://www.britannica.com/science/oxygen]. ''Encyclopædia Britannica''.
* {{Britannica|url=https://www.britannica.com/science/oxygen|phiau-tê=oxygen}}


== Liân-kiat ==
== Liân-kiat ==
* [[wikipedia:nan:Sng-sò͘|Sng-sò͘]]. ''Wikipedia''
* [[wikipedia:nan:Sng-sò͘|Sng-sò͘]]. ''Wikipedia''


[[Category:Hòa-ha̍k goân-sò͘]]
[[Category:Sng-sò͘]]
<seo metakeywords="Sng-sò͘,酸素,Sàng-so͘h,Sng-sòo" />

Latest revision as of 2023 nî 3 goe̍h 11 ji̍t, 14:36

8 1s22s22p4
O
15.999

Sng-sò͘ (Eng-gí: oxygen), ia̍h sī kóng sàng-so͘h, hû-hō O, sī chiu-kî-piáu téng-bīn ê 16 Cho̍k hui-kim-sio̍k goân-sò͘. Sng-sò͘ sī bô-sek-tī, bô-khì-bī, bô-chu-bī ê khì-thé, tī oa̍h-mi̍h tang-tiong kài hong-hù. Tōng-bu̍t suh ji̍p sng-sò͘, choán chò jī-sng-hòa thòaⁿ-sò͘; nā si̍t-bu̍t, sī lī-ēng jī-sng-hòa thòaⁿ-sò͘ chò in sin-thé thòaⁿ-sò͘ ê châi-liāu, pàng chhut sng-sò͘ ji̍p khong-khì lāi.

Phó͘-thong ê chêng-hêng, sng-sò͘ ū nn̄g khoán siâng-sò͘-thé (allotropy), tō sī siang-goân-chú O2 kap sam-goân-chú O3 hêng.

Le̍k-sú

1772 nî Sūi-tián hòa-ha̍k-ka Carl Wilhelm Scheele hoat-kiàn sng-sò͘, sī i kā siau-sng ka-lí, sng-hòa chúi-gîn, kiam kî-tha bu̍t-chit ka-jia̍t liáu āu tit--tio̍h. Eng-lân ê hòa-ha̍k-ka Joseph Priestley un-ná tī 1774 nî keng-kòe sng-hòa chúi-gîn ê jia̍t-hun-kái to̍k-li̍p tit tio̍h sng-sò͘, i kâng nî tō hoat-piáu, khah chá Scheele saⁿ tang.

1775 nî chì 80 nî kan, Hoat-kok ê Antoine-Laurent Lavoisier ké-soeh chhut sng-sò͘ tī ho͘-khip kiam jiân-sio tang-tiong ê lō͘-iōng, thè-ōaⁿ liáu chá-chêng lâng sìn-táu khí-hóe tang-tiong ū pàng te̍k-sû bu̍t-chit ê phlogiston lí-lūn. I koh kì-lio̍k sng-sò͘ tiāⁿ kap pa̍t khoán bu̍t-chit sio-tàu pìⁿ sng ê hiān-siōng, chū-án-ne hō chò "sng-sò͘" (goân Hoat-gí: oxygène), tō sī sán sng ê mi̍h.

Chûn-chāi

Sng-sò͘ sī khak chiàm siōng chē ê goân-sò͘. Tī khong-khì tang-tiong chiàm 21 pha ê thé-chek, nā hái-chúi tang-tiong chiàu tāng-liōng sǹg sī 89 pha. Chio̍h-thâu lāi-bīn ū kim-sio̍k kiam hui-kim-sio̍k hêng-sek, kok-iūⁿ ê sng-hòa-bu̍t (oxides).

Chham-chiàu

Liân-kiat