Sng-sò͘

8	1s22s22p4
O
15.999

Sng-sò͘ (Eng-gí: oxygen), ia̍h sī kóng sàng-so͘h, hû-hō O, sī chiu-kî-piáu téng-bīn ê 16 Cho̍k hui-kim-sio̍k goân-sò͘. Sng-sò͘ sī bô-sek-tī, bô-khì-bī, bô-chu-bī ê khì-thé, tī oa̍h-mi̍h tang-tiong kài hong-hù. Tōng-bu̍t suh ji̍p sng-sò͘, choán chò jī-sng-hòa thòaⁿ-sò͘; nā si̍t-bu̍t, sī lī-ēng jī-sng-hòa thòaⁿ-sò͘ chò in sin-thé thòaⁿ-sò͘ ê châi-liāu, pàng chhut sng-sò͘ ji̍p khong-khì lāi.

Phó͘-thong ê chêng-hêng, sng-sò͘ ū nn̄g khoán siâng-sò͘-thé (allotropy), tō sī siang-goân-chú O₂ kap sam-goân-chú O₃ hêng.

Le̍k-sú

1772 nî Sūi-tián hòa-ha̍k-ka Carl Wilhelm Scheele hoat-kiàn sng-sò͘, sī i kā siau-sng ka-lí, sng-hòa chúi-gîn, kiam kî-tha bu̍t-chit ka-jia̍t liáu āu tit--tio̍h. Eng-lân ê hòa-ha̍k-ka Joseph Priestley un-ná tī 1774 nî keng-kòe sng-hòa chúi-gîn ê jia̍t-hun-kái to̍k-li̍p tit tio̍h sng-sò͘, i kâng nî tō hoat-piáu, khah chá Scheele saⁿ tang.

1775 nî chì 80 nî kan, Hoat-kok ê Antoine-Laurent Lavoisier ké-soeh chhut sng-sò͘ tī ho͘-khip kiam jiân-sio tang-tiong ê lō͘-iōng, thè-ōaⁿ liáu chá-chêng lâng sìn-táu khí-hóe tang-tiong ū pàng te̍k-sû bu̍t-chit ê phlogiston lí-lūn. I koh kì-lio̍k sng-sò͘ tiāⁿ kap pa̍t khoán bu̍t-chit sio-tàu pìⁿ sng ê hiān-siōng, chū-án-ne hō chò "sng-sò͘" (goân Hoat-gí: oxygène), tō sī sán sng ê mi̍h.

Chûn-chāi

Sng-sò͘ sī Tē khak chiàm siōng chē ê goân-sò͘. Tī khong-khì tang-tiong chiàm 21 pha ê thé-chek, nā hái-chúi tang-tiong chiàu tāng-liōng sǹg sī 89 pha. Chio̍h-thâu lāi-bīn ū kim-sio̍k kiam hui-kim-sio̍k hêng-sek, kok-iūⁿ ê sng-hòa-bu̍t (oxides).

Chham-chiàu

• "oxygen". Encyclopaedia Britannica.

Liân-kiat

• Sng-sò͘. Wikipedia