Tâi-oân

From Tâi-oân-pit
Jump to navigation Jump to search
Tâi-oân

Tâi-oânA-chiu tang-pêng, óa tī Thài-pêng-iûⁿ sai-kîⁿ ê chi̍t ê chèng-tī si̍t-thé, hâm Tâi-oân-tó, Hóe-sio-tó, Âng-thâu-sū, kiam in hū-kīn sió-tó, koh ū Phêⁿ-ô͘ Kûn-tó.

Tē-lí

Thong-sio̍k "Tâi-oân" ū-sî piáu-sī kui-ê hiān-chú-sî hō͘ siat tī Tâi-oân ê Tiong-hoa Bîn-kok chèng-hú só͘ chiàm ê só͘-chāi. Chóng-sī che tang-tiong Kim-mn̂g kap Má-chó͘ sio̍k Tiong-kok ê chi̍t pō͘-hūn, chia nn̄g ūi tī kok-chè-hoat ê lí-lō͘ tang-tiong kap Tâi-oân sī pun-khui ê si̍t-thé.

Tâi-oân tē-lí ē-tàng tāi-khài hun tang-sai nn̄g pêng. Óa tang-pêng tōa-pō͘-hūn sī soaⁿ-tē, chiàm chha-put-to 3 hun chi 2 ê thó͘-tē. Gio̍k-san ê soaⁿ-chiam sī Tâi-oân siōng-koân-tiám, tùi hái-pêng-bīn sǹg khí ū 3,952 kong-chhiò koân. Nā Tâi-oân se-pō͘ khah chē pêⁿ-po͘, chiàm 90 pha-sén ê jîn-kháu.

Le̍k-sú

Tùi khó-kó͘ chèng-kù thang chai-iáⁿ chêng Kū-chio̍h-khì Sî-tāi, tāi-iok 15,000 tang chêng, Tâi-oân chit só͘-chāi to̍h ū lâng khiā-khí. Chiàu giân-gí-ha̍k ê hun-sek, mā ū thui-lūn kóng Chú-chêng 2000 nî chìn-chêng siōng-chá ê Lâm-tó-hē jîn-kûn í-keng tī leh Tâi-oân.

17 sè-kí ê sî-chūn, Tang-sai-iûⁿ ê kiâⁿ-hái kiam seng-lí-lâng lóng ū leh chhōe ki-hōe tiām Tâi-oân kiàn-li̍p siong-gia̍p ki-tē he̍k-chiá sī khai-hoat chu-goân. 1624 nî Hô-lân tī Tâi-oân ê si̍t-bîn khai-ki. Hô-lân Tang Ìn-tō͘ Kong-si tāi-seng tī Tâi-oân lâm-pêng khí-siat Zeelandia siâⁿ, só͘-chāi tī kin-á-ji̍t ê Tâi-lâm An-pêng. Hit chūn in hō he hū-kīn sī Tayouan. 1626 nî, koh ū Se-pan-gâ ê sè-le̍k khì kàu Tâi-oân ê pak-pêng siat tiám kiam thoân-kàu. 1642 nî, Hô-lân siū chi̍t kóa chāi-tē goân-chūn-bîn sè-le̍k sio-tàu, kā Se-pân-gâ-lâng kóaⁿ cháu.

1661 nî, Kok-sèng-iâ Tēⁿ Sêng-kong chhōa i-ê lām-tūi lâi kàu Tâi-oân, tiām 1662 nî chiàn-iâⁿ Tang Ìn-tō͘ Kong-si. Liáu-āu kah Hô-lân-lâng chhiam tiâu-iok hō͘ in thè-cháu. 1683 nî, Chheng-kok phah iâⁿ Tēⁿ--sī, liáu-kiat Tang-lêng-kok ê thóng-tī. Liáu-āu Chheng-kok tiō pàng Tâi-oân ka-tī leh ūn-choán, beh nn̄g-pah tang ê sî-kan bô te̍k-pia̍t ê khai-hoat. Tōa-phìⁿ só͘-chāi sī goân-chū-bîn pō͘-cho̍k khòng-chè, bô siū Chheng-kok koaⁿ-hú thóng-tī.

1871 nî, chi̍t kóa Liû-kiû lâng tī Tâi-oân lâm-pō͘ khò tio̍h hái-hōaⁿ, soah hō͘ chāi-tē ê Bó͘-tan-siā ê lâng thâi--sí, ín-khí Bó͘-tan-siā sū-kiāⁿ. Ji̍t-pún tāi-seng phài lâng khì Pak-kiaⁿ chhōe Chheng-kok thé pôe-sióng, chóng-sī Chheng-kok kóng chia-ê lâng bô siū in koán. Ji̍t-poàn sòa tī 1874 nî hiòng Bó͘-tan-siā hoat-peng. Tiong-kok (Chheng) kap Ji̍t-pún ê gōa-kau chhiong-tu̍t kàu-bóe sī Eng-kok-lâng lâi pâi-kái. Kàu 1887 nî, Chheng-kok siat Tâi-oân chò i-ê séng-hūn.

Chheng-kok tī 1894 nî tī Tiong-Ji̍t Chiàn-cheng tang-tiong chiàn-su. Liáu-āu keng-kòe Shimonoseki Tiâu-iok, tī 1895 nî kā Tâi-oân koah hō͘ Ji̍t-pún. Hoán-èng chit-ê an-pâi, chi̍t kóa Tâi-oân ê chheng-kok koaⁿ-liâu kap chāi-tē sin-sū, khí-siat Tâi-oân Bîn-chú-kok, chóng-sī tòng bô lōa kú to̍h si̍t-sè.

Chham-chiàu

Liân-kiat