Thài-iông-hē

From Tâi-oân-pit
Jump to navigation Jump to search

Thài-iông-hē sī hâm ji̍t-thâu kiam só͘-ū se̍h i leh tńg ê mi̍h, tang-tiong ū he̍k-chheⁿ, ōe-chheⁿ, sió-he̍k-chheⁿ, tn̂g-bóe-chheⁿ, kap liû-chheⁿ-lūi (meteoroids) téng khoán.

Hêng-sêng

Chiàu lí-lūn, thài-iông-hē sī tùi chi̍t chhok saⁿ-lām khì-thé kap tîn-bū ê thài-iông seng-hûn (solar nebula) sán-seng. Chit lō seng-hûn in-ūi ka-tī ê tiōng-le̍k lap chò phiat-á hêng. Tang-tiong tōa-pō͘-hūn ê bu̍t-chit sòa hō͘ tiong-sim khiú kòe, pìⁿ chò sī ji̍t-thâu. Chhun--loh ê lia̍p-á sio-lòng, pìn chò sī chi̍t kóa hō chò bî-he̍k-chheⁿ (planetesimal) ê thian-thé. Chia-ê mi̍h-kiāⁿ chiah koh ta̍uh-ta̍uh-á pìⁿ chò sió-he̍k-chheⁿ, tn̂g-bóe-chheⁿ, ōe-chheⁿ, kap he̍k-chheⁿ.

Thài-iông-hong (solar wind) kā tōa-pō͘-hūn khah khin chit ê sêng-hun, pí-lūn chúi-sò͘ kap he-lí-úm (helium), pûn hiòng khah nn̄g ê só͘-chāi, tō sī it-poaⁿ gōa-ûi ê khì-thé he̍k-chheⁿ chú-iàu cho͘-sêng. Nā tī khah óa ji̍t-thâu ê lāi khoan, tō chhun sé-lia̍p--ê, chio̍h-chit ê he̍k-chheⁿ.

He̍k-chheⁿ

Thài-iông-hē ê he̍k-chheⁿ ū Chúi-chheⁿ, Kim-chheⁿ, Tē-kiû, Hóe-chheⁿ, Bo̍k-chheⁿ, Thó͘-chheⁿ, Thian-ông-chheⁿ, Hái-ông-chheⁿ.

Khah-chá Mê-ông-chheⁿ mā sǹg chāi-lāi, chóng-sī chiàu 2006 nî ê sin tēng-gī, sī pun tī é-he̍k-chheⁿ (dwarf planet) ê hun-iá.

Chham-chiàu